21 января 2014 — 10:00
Славіцца хата абразамі і вышыванымі ручнікамі. Так лічылі нашы продкі і стараліся аздабляць свае дамы адпаведна гэтаму прынцыпу. Абраз у хаце гэта прызнак святасці. А ручнік выкарыстоўваўся для ўпрыгожвання абразоў на покуце. Ручнік для нашых продкаў сімвалізаваў жыццёвую дарогу. На ручнік, і абавязкова новы і белы, бабкапавітуха раней прымала нованароджанае дзіця, на ручнік ступалі маладыя, заключаючы шлюб, на ручніку канчалася зямное чалавечае жыццё на ім апускалі ў магілу труну.
На жаль, зараз вышываныя ручнікі, абрусы, навалачкі і іншае нават у вясковых дамах можна ўбачыць не так часта. Чамусьці нямоднымі сталі ў наш час гэтыя прыгожыя самабытныя рэчы, створаныя ўмелымі рукамі нашых бабуляў. Праўда, усётакі здараецца іншы раз і сёння пабачыць вясковыя дамы, дзе ўся гэтая прыгажосць захавалася, цэніцца і знаходзіцца ў хаце на самым пачэсным месцы, як у дамах Антаніны Аляксандраўны Сарлай і Тамары Іванаўны Якоўчык, якія жывуць у прыгожай вёсцы Каўшова, што ўтульна расмясцілася на беразе велічнага Нёмана. Хто ведае, можа, гэтыя прыгожыя мясціны, дзе побач рэчка, лес, і натхнялі сціплых вясковых жанчын на стварэнне вышываных шэдэўраў?..
Заходзіш у дом да адной, другой і заміраеш ад здзіўлення і захаплення: уражанне такое, нібы трапіў на выстаўку вышываных шэдэўраў. На сценах вышываныя карціны, нават занавеска на прыпечку ў стракатых кветках. Вось тройка коней. Здаецца, яшчэ імгненне, і яны выскачаць з рамкі, рвануць на шырокі прастор. Непадалёку ўтульна размясцілася прыгожая дзяўчына з задумлівым тварам. Так і хочацца спытаць у яе: “Аб чым сумуеш, прыгажуня?” Яе Тамара Іванаўна чамусьці назвала ўкраінкай. Поруч рамантычныя закаханыя і адначасова трагічныя зза свайго кахання Джульета і Рамэо. Тамара Іванаўна шкадуе, што зараз яна ўжо не можа вышываць падводзіць зрок, ды ў руках ужо няма таго спрыту, што раней.
А вось яе суседка Антаніна Аляксандраўна Сарлай, яна крыху маладзейшая, вышывае і сёння. Мы яе і засталі за любімым заняткам, вышывае майстрыха карціну па просьбе ўнучкі. На яшчэ незакончанай карціне вырысоўваецца выява каня.
-- 2014 год у нас год Каня. Я ўжо вышываю другога, аднаго падарыла дачцы, вераць яны ў сімвалы года, крыху пасмейваецца Антаніна Аляксандраўна над сваімі малодшымі нашчадкамі. А ў час маёй маладосці любая дзяўчына павінна была ўмець шыць, вязаць, вышываць, прасці, ткаць. Доўгімі зімовымі вечарамі мы збіраліся ў чыёйнебудзь хаце на вячоркі не столькі дзеля забавы і весялосці, але і займаліся работай: старэйшыя пралі, малодшыя вышывалі. Было сярод дзяўчат нешта падобнае на спаборніцтва, у каго вышыўка атрымаецца прыгажэйшай. Нявесты вышывалі сабе ў пасаг абрусы, навалачкі, прасціны, плялі карункавыя сурвэткі. Асабліва стараліся дзяўчаты аздобіць і вышыць вясельны ручнік. Над ім «чаравалі» месяцамі: спачатку адбельвалі льняную тканіну, затым падбіралі ўзор для вышывання, а пад канец аздаблялі ручнік карункамі.
Завіднымі нявестамі лічыліся тыя дзяўчаты, якія шмат чаго ўмелі зрабіць і аздобіць сваімі рукамі. І мая першая значная вышываная работа ручнік, з якім я ішла замуж. На жаль, ён да гэтага часу не захаваўся, а гэты, што вісіць на абразе ў покуце, я ўжо вышавала пазней. Мае дочкі Надзя, Лена і Таня вышываць не навучыліся, не таму што ім не падабаюцца вышываныя рэчы, проста не было часу і неабходнасці, усё неабходнае для ўпрыгожвання сваіх кватэр яна набывалі ў магазінах. Праўда, апошнім часам дзяўчаты паразбіралі мае вышываныя работы: настаўніца Лена для школьнага музея, а Надзя і Таня, як тлумачылі мне, для надання самабытнасці сваім гродзенскім кватэрам. Праяўляюць цікавасць да вышывак і ўнучкі, распавядае пра сваё захапленне А.А. Сарлай.
У пару маладосці Тамары Іванаўны Якоўчык і Антаніны Аляксандраўны Сарлай лічылася, што нявеста ў дом мужа павінна прыйсці яшчэ і з падушкамі і не толькі для сябе і маладого мужа, але і для будучых дзяцей. Дзяўчаты спаборнічалі адна перад адной па колькасці падушак, па мяккасці і іх памеры. Горы падушак ў прыгожых вышываных навалачках і цяпер узвышаюцца на ложках як сімвал жаночай дбайнасці і працавітасці. Нёман побач, гусям і качкам у Каўшова было заўсёды камфортна і раздольна. Яны чародамі вадзіліся на кожным сялянскім падворку, так што недахопу ў падушках каўшоўскія жанчыны не ведалі.
-- Я падрыхтавала мяккія вялікія падушкі і пярыны не толькі для дочак, але і для ўнукаў.Праўда, яны мне іх вярнулі назад. Кажуць, што алергія на пух і спяць яны на нейкіх іншых, са шкаданнем у голасе расказвае пра незапатрабаваны дочкамі і ўнучкамі “мяккі пасаг” Антаніна Аляксандраўна.
Усё з часам мяняецца, асабліва капрызная і зменлівая рэч мода. Але прыгожае, нягледзячы на “модныя піскі”, застаецца прыгожым на ўсе часы, як тыя вышываны карціны, самаробныя дываны на ўсю хату з непаўторнымі ўзорамі, саматканыя посцілкі, карункі, ад якіх не адвесці позірк. Я. ЦЕСЛЮКЕВІЧ Фота В. ДЗЕГЕЛЕВІЧА
Перепечатка материалов допускается с письменного разрешения «учреждение «Редакция газеты «Зара над Нёманам».
Назад